Dlaczego zimą dokarmiamy żubry? To nie tylko kwestia jedzenia
Choć ostatnie zimy w Polsce bywają coraz łagodniejsze, w lasach nadal trwa intensywne dokarmianie żubrów. Od listopada do marca – a czasem nawet do kwietnia – leśnicy wykładają dla nich tony owsa, buraków pastewnych, bel siana, kiszonki czy sianokiszonki. Na specjalnych stanowiskach pojawiają się także lizawki solne.
Dlaczego więc te potężne zwierzęta, największe ssaki lądowe Europy, nie mogą same poradzić sobie zimą?
Żubr ma ogromny apetyt
Dorosły żubr zjada dziennie nawet 40–50 kilogramów świeżej roślinności. Jego żwacz mieści ponad 100 litrów treści i musi być codziennie napełniany. Zimą las nie oferuje mu odpowiedniego pokarmu – zamiast traw i ziół dostępne są głównie gałązki czy kora. Dlatego leśnicy dostarczają siano i sianokiszonki prosto do lasu.
To nie tylko kwestia zaspokojenia głodu. Regularne dokarmianie ogranicza wędrówki żubrów na pola, gdzie zjadają oziminy i powodują poważne szkody w uprawach.
Mniej konfliktów z ludźmi
Żubry (podobnie jak bobry, wilki, rysie i niedźwiedzie) należą do gatunków, w przypadku których Skarb Państwa wypłaca odszkodowania za szkody w rolnictwie. Straty w uprawach nie zawsze jednak są w pełni rekompensowane, bo kilkadziesiąt zwierząt na polu potrafi zniszczyć uprawy nie tylko jedząc, ale i zadeptując niezjedzone rośliny.
Badania Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego pokazują, że niemal połowa mieszkańców terenów, gdzie żyją żubry, nie chce ich w sąsiedztwie – głównie z obawy o bezpieczeństwo i szkody gospodarcze. Dochodzi jeszcze ryzyko wypadków drogowych. Zderzenie auta z kilkusetkilogramowym zwierzęciem może skończyć się tragicznie.
W tej sytuacji niezwykle ważne jest by podejmować starania na rzecz minimalizowania szkód wyrządzanych przez żubry. Akceptacja lokalnej społeczności ma bowiem ogromne znaczenie w skuteczności ochrony gatunków, czego przykładem są np. wilk, niedźwiedź, bóbr, kormoran czy foka szara.
Zdrowie i bezpieczeństwo
Zimowe dokarmianie to również okazja do obserwacji stad i oceny ich kondycji. Dzięki temu leśnicy mogą policzyć zwierzęta i szybciej reagować na choroby.
To także ochrona przed zatruwaniem pestycydami. Żubry, które w poszukiwaniu pokarmu wchodzą na pola, zjadają rośliny zawierające pozostałości środków ochrony. Badania wykazały, że odkładają się one m.in. w ich wątrobie, co może wpływać na zdrowe tych zwierząt.
Czy można przestać dokarmiać?
Eksperci ostrzegają: całkowite zaprzestanie dokarmiania to poważne ryzyko. Żubry przyzwyczajone do zimowych „stołówek” zaczęłyby intensywnie wędrować. To oznaczałoby więcej szkód rolniczych, więcej kolizji drogowych i wyższą śmiertelność zwierząt.
Dlatego zimowe dokarmianie traktuje się jako element czynnej ochrony gatunku, który jeszcze sto lat temu stał na skraju wyginięcia. System sprawdza się dobrze, choć specjaliści podkreślają, że przy zbyt licznej populacji, nawet latem, gdy nie muszą być dokarmiane, żubry coraz częściej wchodzą na pola.
Pod parasolem żubra
Katedra Genetyki i Ochrony Zwierząt SGGW prowadzi projekt „Pod parasolem żubra”, współfinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jego celem jest popularyzacja wiedzy o roli żubra w przyrodzie i o wyzwaniach związanych z ochroną tego wyjątkowego gatunku. Więcej o projekcie można przeczytać na stronie internetowej „Pod parasolem żubra”.
mgr Lidia Sternik-Stempkowska
Instytut Nauk o Zwierzętach SGGW
fot. Katarzyna Borek
Materiał powstał w ramach umowy nr 2/ 2024/Wn50/EE-ee/D z dnia 04.01.2024 r. dofinansowanej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie