Relacja z I Międzynarodowej Konferencji „Edukacja dla pokoju jako pilna potrzeba współczesności”
26-27 listopada 2025 r. w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie odbyła się I Międzynarodowa Konferencja „Edukacja dla pokoju jako pilna potrzeba współczesności”, zorganizowana pod patronatem Rektora SGGW, prof. dr. hab. Michała Zasady. Celem konferencji było podjęcie wielowymiarowej dyskusji nad tym, jak edukacja może wspierać budowanie pokoju w świecie pełnym napięć, kryzysów i gwałtownej zmiany społecznej.
Konferencję otworzył prof. Tomasz Okruszko, prorektor ds. nauki SGGW, który powiedział, że edukacja dla pokoju zaczyna się w codziennych relacjach, a jej fundament stanowią wzajemne zrozumienie i współpraca zamiast rywalizacji. W swoim wystąpieniu prof. Vasyl Kremen, Prezydent Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy oraz dr hab. Joanna Wyleżałek, prof. SGGW, Dyrektor Instytutu Nauk Socjologicznych i Pedagogiki, zwrócił uwagę na znaczenie międzynarodowej współpracy akademickiej w obliczu globalnych wyzwań oraz na rolę edukacji jako narzędzia wspierającego społeczną odporność.
Wykład wprowadzający wygłosił prof. Philipp H. Fluri, który w wystąpieniu zatytułowanym „Can ‘peace’ be taught?” zastanawiał się nad tym, na ile pokój może być przedmiotem nauczania i jakie mechanizmy pozwalają kształtować postawy sprzyjające pokojowej koegzystencji. Refleksje prof. Philipp H. Fluri stały się punktem odniesienia dla dalszych obrad.
Pierwsza sesja plenarna, prowadzona przez dr hab. Joannę Wyleżałek, prof. SGGW, oraz dr hab. Svitlanę Lobodę, prof. SGGW, poświęcona była podstawowym wyzwaniom współczesnej edukacji w kontekście globalnych zagrożeń. Prof. Agnieszka Cybal-Michalska zwróciła uwagę na znaczenie kultury życzliwości wobec Inności jako fundamentu humanizacji świata. Prof. Bogusław Śliwerski analizował wpływ rewolucji cyfrowej na funkcjonowanie społeczeństwa, szkoły i relacji międzyludzkich. Prof. Marek Konopczyński omawiał natomiast kryzysy i przemiany pedagogiki we współczesnych warunkach społecznych, wskazując na trudności stojące przed współczesnym wychowaniem. Prof. Svitlana Sysojeva mówiła o misji nauczyciela w czasie wojny, akcentując potrzebę redefinicji wartości i priorytetów edukacyjnych w warunkach konfliktu zbrojnego. Z kolei prof. Vitalii Kurylo przedstawiał wnioski dotyczące kształtowania myślenia krytycznego wśród młodych Ukraińców żyjących w realiach wojennych.
Druga sesja plenarna, prowadzona przez dr Iwonę Błaszczak i dr hab. Svitlanę Lobodę, prof. SGGW, skoncentrowana była na praktycznych aspektach edukacji dla pokoju. Prof. Anna Odrowąż-Coates wskazała na znaczenie edukacji jako „Ochronnej Tarczy Kognitywnej”, która pozwala przeciwdziałać manipulacji, wojnie kognitywnej i dezinformacji. Ks. prof. Marek Jeziorański przedstawił personalistyczne inspiracje dla wychowania do pokoju, natomiast dr habil. Nadiia Pavlyk omówiła rolę literatury dziecięcej w procesie edukacji młodych Ukraińców podczas wojny. Ks. prof. Kazimierz Pierzchała skupił się na możliwościach resocjalizacji skazanych matek w kontekście edukacji dla pokoju. Dr Iwona Błaszczak zaprezentowała ideę uniwersytetów ludowych jako przestrzeni kształcenia do dialogu i porozumienia, zaś dr hab. Włodzimierz Chojnacki, prof. SGGW, mówił o znaczeniu edukacji jako czynnika wzmacniającego bezpieczeństwo państwa w warunkach wojny hybrydowej.
Pierwszy dzień obrad zakończyły równoległe sesje panelowe, podczas których dyskutowano nad historycznymi i filozoficznymi kontekstami wojny i wychowania do pokoju, stanem badań nad edukacją dla pokoju, psychospołecznymi i politycznymi aspektami edukacji, a także nad edukacją włączającą, doświadczeniami wojny oraz sytuacją dzieci dotkniętych konfliktem zbrojnym.
Drugiego dnia uczestnicy kontynuowali obrady, które odbywały się zarówno stacjonarnie jak i online. Podczas panelu poświęconego współpracy think tanków, organizacji społecznych i uniwersytetów omawiano dobre praktyki tworzenia programów edukacji dla pokoju. W sesji dotyczącej historycznego i filozoficznego kontekstu wojny badacze przedstawiali różnorodne perspektywy, od myśli Michaela Walzera, przez refleksje nad godnością jako podstawą wychowania, po interpretacje współczesnej sztuki i dziedzictwa Alberta Schweitzera. Pojawiły się także analizy dotyczące narracji wojennych w II Rzeczypospolitej oraz przykładów edukacji dla pokoju wynikających z polskich doświadczeń historycznych.
Równolegle rozwijały się obrady poświęcone stanowi badań nad edukacją dla pokoju. Dyskusje dotyczyły m.in. wolności młodzieży szkolnej, twórczości artystycznej w czasie wojny, znaczenia edukacji w zapobieganiu dezinformacji, aktywności młodzieży w mediach, kompetencji moralnych w dialogu międzyreligijnym, pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem oraz roli grywalizacji i twórczości w budowaniu kultury pokoju. Badacze analizowali także procesy sprawiedliwości naprawczej, postawy kandydatów na studia wojskowe oraz projekty sprzyjające dialogowi polsko-ukraińskiemu.
Konferencja zakończyła się podsumowaniem, w którym podkreślono, że edukacja, rozumiana nie tylko jako system szkolny, lecz także jako praktyka społeczna, kulturowa i etyczna – ma kluczowe znaczenie dla budowania przyszłego świata opartego na dialogu, solidarności i odporności społecznej.
