Będę wspierać młodych ludzi

– Panie Profesorze, jaki jest zakres Pana badań naukowych? Czym się Pan specjalizuje? I skąd ten wybór?

– Specjalizuję się w chorobach świń, przede wszystkim w wirusowych. Wraz z moim niewielkim zespołem badamy występowanie w Polsce głównie nowoodkrytych wirusów. Nie zajmujemy się chorobami wirusowymi podlegającymi obowiązkowi zwalczania, jak afrykański pomór świń, a tymi, które występują przeważnie endemicznie. Są to patogenne wirusy takie jak wirus zespołu rozrodczo-oddechowego świń (PRRSV), grypy A (IAV) czy cirkowirusy świń (PCV2 i PCV3). Zajmujemy się również wirusami takimi jak nowe gatunki parwowirusów (PPV2 do PPV7) czy wirus grypy rzekomej świń 1 (PPIV-1), które wykrywane są w przypadkach chorobowych, ale na świecie jeszcze do końca nie potwierdzono ich znaczenia dla zdrowia zwierząt.

Dlaczego choroby świń? W 1990 r. skończyłem studia na Wydziale Weterynaryjnym Akademii Rolniczej w Lublinie. W 1991 r. udało mi się zatrudnić w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym w Puławach, gdzie trafiłem do Zakładu Chorób Świń, kierowanym przez prof. dr. hab. Zygmunta Pejsaka. Kiedy rozpocząłem pracę w Zakładzie Chorób Świń to trafiłem do sekcji wirusologicznej gdzie początkowo uczyłem się technik wirusologicznych i metod diagnostyki chorób wirusowych. A później w dużym stopniu dzięki stażom w USA, Szwecji, Danii i Anglii, pracowałem nad nowymi narzędziami opartymi na technikach molekularnych.

– Dlaczego zajął się Pan nauką i dlaczego w SGGW?

– W zasadzie nigdy nie planowałem być praktykującym lekarzem weterynarii. Chciałem być naukowcem, choć rozpoczynając tę pracę w Puławach nie do końca wiedziałem, z czym się to wiąże. Jednak w krótkim czasie praca naukowa stała się moją pasją. W Puławach pracowałem przez prawie 20 lat, ale pewne zmiany organizacyjne spowodowały, że zdecydowałem się na zmianę środowiska pracy. Rozpocząłem rozmowy o pracy na tworzącym się wówczas kierunku weterynaria w Poznaniu. W międzyczasie odwiedziłem kolegę z Katedry Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW. Spotkaliśmy się wtedy z prof. dr. hab. Włodzimierzem Klucińskim, który wtedy tu pracował i zapytał mnie o decyzję w kwestii pracy: „A dlaczego nie do nas?”. I proces ruszył. Okazało się, że SGGW daje bardzo duże możliwości w zakresie rozwoju naukowego zdobywania funduszy zewnętrznych, prowadzenia badań oraz współpracy międzynarodowej.

– Nad czym aktualnie Pan pracuje? I jaki jest cel tych badań?

– W tym roku zakończyliśmy realizację projektu NCN OPUS dotyczącego wirusa grypy A u świń (IAV). Jego celem było opracowanie skuteczniejszych metod diagnostyki i monitoringu występowania tego wirusa, oraz jego zmienności genetycznej. Pracujemy nad publikacją jego wyników. W tej chwili współpracujemy z wieloma instytucjami europejskimi w akcji COST European Swine Influenza Network (ESFLU). Projekt dotyczy diagnostyki i epidemiologii zakażeń świń IAV. Nasz udział w akcji jest możliwy dzięki doświadczeniu zdobytemu w trakcie realizacji projektu NCN, i jest w pewnym sensie jego przedłużeniem. Udział w akcji nie generuje żadnych funduszy na badania, ale młodzi ludzie mogą ubiegać się o stypendia na wyjazdy do najlepszych laboratoriów europejskich, gdzie mogą doskonalić swój warsztat naukowy, co jest szczególnie cenne dla doktorantów.

W przyszłym roku kończymy realizację projektu europejskiego ERA-NET CO-FUND ICRAD o akronimie TechPEPCon. W tym projekcie wykorzystujemy sekwencjonowanie metodą Oxford Nanopore Technologies do wykrywania infekcji bakteryjnych i wirusowych, oczywiście świń. W standardowej diagnostyce metodami qPCR prowadzi się wykrywanie patogenów, w kierunkach określonych na podstawie obserwowanych objawów klinicznych. Możemy wykrywać wyłącznie patogeny, które znamy i do wykrywania których posiadamy narzędzia diagnostyczne.

Natomiast w przypadku metody Oxford Nanopore i opartej na niej metodzie diagnostycznej opracowanej na Uniwersytecie w Gandawie, mamy możliwość sekwencjonowania przypadkowych długich fragmentów genomów wszystkich patogenów znajdujących się w badanej próbce, których przynależność gatunkowa jest następnie określana na podstawie porównania z sekwencjami nukleotydowymi, zdeponowanymi w publicznych bazach danych. Jest to więc uniwersalna metoda diagnostyczna. W efekcie, jedno badanie dostarcza nam informacji na temat obecności nawet kilkudziesięciu patogenów znajdujących się w próbce. Metoda ta otwiera nowe możliwości w rozpoznawaniu etiologii chorób wieloczynnikowych, a w przyszłości być może opracowania nowych metod zwalczania takich chorób. Mamy również nadzieję, że wyniki tego projektu będą stanowiły punkt wyjściowy kolejnych projektów naukowych ukierunkowanych na określenie chorobotwórczej roli patogenów nowoodkrytych u świń w polskich stadach.

Wszystkie nasze badania są ściśle związane są z praktycznymi problemami, z którymi borykają się hodowcy trzody chlewnej i lekarze weterynarii.

– Panie Profesorze, w wyniku Pana działań i osiągnięć naukowych znalazł się Pan w gronie najczęściej cytowanych naukowców na świecie. Jak to jest być w takim gronie i co to oznacza dla Pana Profesora? Z czym się to wiąże?

– Ranking powstaje w oparciu o dość skomplikowaną analizę pozycji naukowca w szeregu autorskim, jakości naukowej czasopism w jakich publikuje i cytowalności jego prac. Można więc przyjąć, że jest to najbardziej obiektywny sposób oceny znaczenia dorobku, uniwersalny dla całego świata nauki. Fakt, że znalazłem się w zestawieniach najbardziej wpływowych naukowców, opublikowanych w latach 2020, 2021, 2022 i ostatnio 2023 wskazuje, że moje osiągnięcia w obszarze wirusologii weterynaryjnej są na świecie doceniane, co mnie cieszy. Z niczym się to jednak nie wiąże.

– Panie Profesorze, jakie ma Pan plany naukowe?

– W kolejnych dwóch latach planujemy złożyć 2-3 wnioski grantowe do NCN. Obecnie analizujemy dane z ostatnio prowadzonych badań, co pozwoli nam na doprecyzowanie hipotez badawczych do przyszłych wniosków grantowych. Możliwa jest kontynuacja badań nad patogenami, z którymi pracowaliśmy dotychczas, ponieważ cały czas pojawiają się nowe pytania ich dotyczące. Jednym z nowych kierunków naszych badań jest diagnostyka i epidemiologia patogenów wywołujących biegunki u prosiąt i warchlaków. Obecnie nie planuję jednak pełnienia funkcji kierownika projektu, i raczej skupię się na wspieraniu młodszych koleżanek i kolegów w przygotowaniu własnych wniosków, czy też opiece naukowej nad ich realizacją. Najważniejsze jest jednak publikowanie w jak najlepszych czasopismach o zasięgu międzynarodowym, w czym również ich będę wspierał. Bez posiadania publikacji w najlepszych czasopismach, w którym wnioskodawca jest pierwszym, ostatnim lub korespondencyjnym autorem, szanse na uzyskanie grantu OPUS znacznie maleją. W przypadku PRELUDIUM nie ma to takiego znaczenia.

– Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Anita Kruk, Biuro Promocji SGGW

„World Ranking of Top 2% Scientists”, to lista najczęściej cytowanych naukowców na świecie, którą opracowuje Stanford University we współpracy z wydawnictwem Elsevier. Ranking ocenia dorobek naukowy z uwzględnieniem kryteriów takich jak m.in. indeks Hirscha, liczba cytowań, miejsce i rola autora wśród współautorów. W opublikowanym w październiku 2023 r. rankingu za 2022 r. znalazło się 726 naukowców z Polski, w tym 10 z SGGW:

dr hab. Sabina Galus, prof. SGGW z Katedry Inżynierii Żywności i Organizacji Produkcji Instytutu Nauk o Żywności SGGW

prof. dr hab. Ewelina Hallmann z Katedry Żywności Funkcjonalnej i Ekologicznej Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW

prof. dr hab. Mohamed Hazem Kalaji z Katedry Fizjologii Roślin Instytutu Biologii SGGW

prof. dr Stanisław Karpiński z Katedry Genetyki, Hodowli i Biotechnologii Roślin Instytutu Biologii SGGW

dr hab. inż. Marek Kieliszek, prof. SGGW z Katedry Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności Instytutu Nauk o Żywności SGGW

dr inż. Anna Kot z Katedry Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności Instytutu Nauk o Żywności SGGW

dr hab. inż. Maja Radziemska, prof. SGGW z Katedry Kształtowania Środowiska Instytutu Inżynierii Środowiska SGGW

prof. dr hab. inż. Ewa Sawosz Chwalibóg z Katedry Nanobiotechnologii Instytutu Biologii SGGW

prof. dr hab. Tomasz Stadejek z Katedry Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej Instytutu Medycyny Weterynaryjnej SGGW

prof. dr hab. Małgorzata Witeska z Samodzielnego Zakładu Ichtiologii i Biotechnologii w Akwakulturze Instytutu Nauk o Zwierzętach SGGW